Overslaan naar inhoud

         over kunst & cultuur    

Reflectie van Carine Cuypers over de noodzaak van kunst en cultuur
(fragment uit het voorwoord van het boek
De kracht van ver-beelding)

Waarom zou je jezelf tot de werkelijkheid beperken als je met je verbeelding de hele wereld binnen handbereik hebt?
Het verhaal over de zin van kunst kent ontelbare versies. Kan kunst de wereld redden? Op z’n minst toch de mens. De gedachte dat kunst en cultuur een therapeutisch effect kunnen hebben, circuleert al sinds de Oudheid. Volgens Plato werden de Kunsten door de Muzen aan de mensheid geschonken, niet voor ledig vertier, maar om het circuit van de ziel schoon en in harmonie te houden.

De beeldvorming van de kunstenaar in het hedendaagse debat is echter hallucinant: het lijkt alsof het losgeslagen wezens zijn die – mét het geld van de belastingbetaler én zonder verantwoording af te leggen – uitsluitend doen waar ze zin in hebben. De manier waarop laatdunkend over kunst wordt gedaan, houdt reële gevaren in. De kunstenaar is steeds meer een verdacht persoon geworden en kunst zou een hobby zijn van een linkse elite die neerkijkt op de rest van de wereld… Wat doe je in dit eigenaardig spiegelpaleis waar niets lijkt te zijn wat het is?

Cultuur is geen sector die drijft op weelde. Kunstenaars die zich van de economische realiteit loswrikken en kiezen voor een riskant, maar zinvol leven volgens andere waarden verdienen alle respect en bewondering. Ze leven zelden in rijkdom maar genieten een rijk bestaan. Onder het adagium time is money wordt alles langs de meetlat van efficiëntie en output gelegd. Een economische efficiëntie die de weg plaveit voor een monopolisering van de middelmaat. Door marketing komt kunst gelijk te staan met consumptie en dreigt een louter financieel gebeuren te worden. De betaalde arbeid wordt algemeen als norm gesteld voor de enige zinvolle invulling van een mensenleven...

Maar welke waarde heeft die verloonde arbeid als de nadruk ligt op een louter financieel rendement, dat absoluut niets met onze zelfontplooiing te maken heeft?
De kunstenaar als seismograaf, ontmaskert zijn tijdsbeeld en legt de vinger op de wonde die pas morgen pijn zal doen. Het is veeleer een manier om het terrein te verkennen. Universeel zere plekken lokaliseren, problemen trachten te doorgronden en zoeken waar de echte vragen zitten. Kunst weerspiegeld het leven; doet ons de werkelijkheid ontdekken en intensiveren. Het verandert je subjectiviteit en doet je heel anders naar de dingen kijken, waarbij gewoonlijk ook nieuwe betekenissen ontstaan. Het creatieve proces van een kunstschepping herhaalt zich in zekere zin in ons, toeschouwers; maakt ons scherper bewust van de realiteit en stelt ons in staat meer van de essentie van het leven gewaar te worden. In het domein van de kunst zijn er geen grenzen en geen waterdichte definitie. Kunst en cultuur voeren een vitale dialoog omdat ze tot nadenken stemmen en daarnaast ook nog zoiets als esthetisch genot schenken.

Kunst is geen luxe, maar blaast zuurstof in de maatschappij. Niemand kan zich een samenleving zonder cultuur voorstellen.
Hoog tijd om aan te tonen dat cultuur een maatschappelijke relevantie heeft. Daarnaast moeten we ook het economisch belang onderstrepen. Het zou niet voor het eerst zijn dat kunst aanleiding én oorzaak vormt bij de herwaardering van een buurt. Kunst en kunstenaars spelen vaak een cruciale rol in de stadsontwikkeling en het geven van een nieuwe impuls. Meer dan eens zorgen ze voor het verschuiven van het episch centrum, boren ze vergeten plekken aan of veranderen ze onze vertrouwde, dichtgeslibde kijk op de dingen. Een oud voorbeeld: de Parijse heuvel Montmartre. Of in het kortere geheugen: de verpauperde zuidelijke wijk van Antwerpen, die na de bouw van het museum Muhka, werd omgetoverd tot de hot en trendy buurt het Zuid of ook nog het Antwerpse Eilandje rond het MAS-museum.
Kunst en cultuur kunnen een hefboom zijn voor innovatie en economische ontwikkeling en zijn tevens ideaal voor buitenlandse promotie. Vandaar dat steden zwaar inzetten op cultuur om zichzelf opnieuw op de kaart te zetten. Het levert die steden op termijn een economische return die oneindig veel groter is dan de investering.

In een inspirerende ruimte raakt het nuchtere verstand doordrongen 
met inzicht. Hier krijg je de verfrissende impuls om met nieuwe ogen naar het vertrouwde te kunnen kijken. Het alledaags gezeur van ons bewustzijn wordt hier het zwijgen opgelegd om zuurstof te geven aan 
de verbeelding.
Kunst en cultuur worden door de regering van een welvaartsmaatschappij meestal als entertainment beschouwd, terwijl net daarin de antwoorden op existentiële vragen liggen.
Het geeft structuur en betekenis aan onze leefwereld, als antidotum en een knisperende belofte van hoop in een kapotte tijd. Kunst prikkelt de creativiteit, stimuleert optimaal de verbeeldingskracht en het inlevingsvermogen, verruimt de visie en splijt routineuze onverschilligheid. Dàt ontkennen of negeren is een typisch kapitalistische benadering.

Kunst en cultuur zijn niet louter essentieel voor een uiterst tolerante samenleving, maar vormen tevens de basis voor een florissant zakenleven, want innovatie vereist flexibele en creatieve geesten. Wanneer die ontbreken, verliest een maatschappij haar ruggengraat 
én kompas
.
De kunstensector – die het moeras aan de voeten voelt zuigen – gaat met passie in de aanval die voortvloeit uit het gevoel dat er iets verdedigd moet worden dat de moeite waard is. Maar leiden al die uitingen wel naar de kern van de zaak? Velen spreken hersenloos eenzelfde taal en voeren een discours met herkauwde argumenten, al te vaak vergiftigd door eigenbelang. Wie het laken te fel naar zich toe trekt, zal het doen scheuren...

In dit boek (De kracht van ver-beelding) komen uitsluitend filosofen 
en kunstenaars aan het woord die geen betrokken partij zijn, 
vermits ze allemaal met elkaar gemeen hebben niet meer onder ons 
te zijn. Ze hebben geen belangen meer in het heden: wat ze zeggen, 
is bijgevolg onbaatzuchtig.

Om juiste inzichten te verwerven, is het vaak goed om terug te grijpen naar het verleden.
Tijd is een nuttige filter: wat na enkele decennia nog fris klinkt, kan niet anders dan waardevol zijn. De kunstgeschiedenis leert ons dat kunstenaars wel vaker hun visionair leiderschap hebben bewezen. 
Het zijn blikopeners die met elkaar in dialoog gaan.
Ze kennen één voor één de sensatie van de artistieke creatie. De gewaarwording dat je iets in de wereld brengt dat er nog niet was, dat je een idee zichtbaar maakt dat tevoren een vage hersenschim was die als een hinderlijke vlieg in je hoofd rond zoemde.
Ze hebben, elk voor zich, de creativiteit au sérieux genomen en gebruikt om hun leven op te tillen boven de grauwe alledaagsheid. Hun creativiteit deed meer dan ze zelf konden vermoeden: het heeft hen onsterfelijk gemaakt!
Hun inzichten werden reeds lang geleden geformuleerd, maar klinken opvallend spitant en eigentijds. Omdat essentie en waarheid geen houdbaarheidsdatum hebben. Nooit hebben zoveel beschouwingen over kunst meer rake inzichten opgeleverd.
Het volstaat om ze in een nieuwe context te plaatsen.

Carine Cuypers 

Waarom zou je jezelf tot de werkelijkheid beperken als je met je verbeelding de hele wereld binnen handbereik hebt?
Het verhaal over de zin van kunst kent ontelbare versies. Kan kunst de wereld redden? Op z’n minst toch de mens. De gedachte dat kunst en cultuur een therapeutisch effect kunnen hebben, circuleert al sinds de Oudheid. Volgens Plato werden de Kunsten door de Muzen aan de mensheid geschonken, niet voor ledig vertier, maar om het circuit van de ziel schoon en in harmonie te houden.

De beeldvorming van de kunstenaar in het hedendaagse debat is echter hallucinant: het lijkt alsof het losgeslagen wezens zijn die – mét 
het geld van de belastingbetaler 
én zonder verantwoording af te 
leggen – uitsluitend doen waar ze zin in hebben. De manier waarop laatdunkend over kunst wordt gedaan, houdt reële gevaren in. De kunstenaar is steeds meer een verdacht persoon geworden en kunst zou een hobby zijn van een linkse elite die neerkijkt op de rest van de wereld… Wat doe je in dit eigenaardig spiegelpaleis waar niets lijkt te zijn wat het is?

Cultuur is geen sector die drijft op weelde. Kunstenaars die zich van de economische realiteit loswrikken en kiezen voor een riskant, maar zinvol leven volgens andere waarden verdienen alle respect en bewondering. Ze leven zelden in rijkdom maar genieten een rijk bestaan. Onder het adagium time is money wordt alles langs de meetlat van efficiëntie en output gelegd. Een economische efficiëntie die de weg plaveit voor een monopolisering van de middelmaat. Door marketing komt kunst gelijk te staan met consumptie en dreigt een louter financieel gebeuren te worden. De betaalde arbeid wordt algemeen als norm gesteld voor de enige zinvolle invulling van een mensenleven...

Maar welke waarde heeft die verloonde arbeid als de nadruk ligt op een louter financieel rendement, dat absoluut niets met onze zelfontplooiing te maken heeft?
De kunstenaar als seismograaf, ontmaskert zijn tijdsbeeld en legt de vinger op de wonde die pas morgen pijn zal doen. Het is veeleer een manier om het terrein te verkennen. Universeel zere plekken lokaliseren, problemen trachten te doorgronden en zoeken waar de echte vragen zitten. Kunst weerspiegeld het leven; doet ons de werkelijkheid ontdekken en intensiveren. Het verandert je subjectiviteit en doet je heel anders naar de dingen kijken, waarbij gewoonlijk ook nieuwe betekenissen ontstaan. Het creatieve proces van een kunstschepping herhaalt zich in zekere zin in ons, toeschouwers; maakt ons scherper bewust van de realiteit en stelt ons in staat meer van de essentie van het leven gewaar te worden. In het domein van de kunst zijn er geen grenzen en geen waterdichte definitie. 
Kunst en cultuur voeren een vitale dialoog omdat ze tot nadenken stemmen en daarnaast ook nog zoiets als esthetisch genot schenken.

Kunst is geen luxe, maar blaast zuurstof in de maatschappij. Niemand kan zich een samenleving zonder cultuur voorstellen. Hoog tijd om aan te tonen dat cultuur een maatschappelijke relevantie heeft. Daarnaast moeten we ook het economisch belang onderstrepen. Het zou niet voor het eerst zijn dat kunst aanleiding én oorzaak vormt bij de herwaardering van een buurt. Kunst en kunstenaars spelen vaak een cruciale rol in de stadsontwikkeling en het geven van een nieuwe impuls. Meer dan eens zorgen ze voor het verschuiven van het episch centrum, boren ze vergeten plekken aan of veranderen ze onze vertrouwde, dichtgeslibde kijk op de dingen
Een oud voorbeeld: de Parijse heuvel Montmartre. Of in het kortere geheugen: de verpauperde zuidelijke wijk van Antwerpen, die na de bouw van het museum Muhka, werd omgetoverd tot 
de hot en trendy buurt het Zuid of ook 
nog het Antwerpse Eilandje rond het MAS-museum.
Kunst en cultuur kunnen een hefboom zijn voor innovatie en economische ontwikkeling en zijn tevens ideaal 
voor buitenlandse promotie. 
Vandaar dat steden zwaar inzetten op cultuur om zichzelf opnieuw op de kaart te zetten
Het levert die steden op termijn een economische return die oneindig veel groter is dan de investering.

In een inspirerende ruimte raakt het nuchtere verstand doordrongen met inzicht. Hier krijg je de verfrissende impuls om met nieuwe ogen naar het vertrouwde te kunnen kijken. Het alledaags gezeur van ons bewustzijn wordt hier het zwijgen opgelegd om zuurstof te geven aan de verbeelding.
Kunst en cultuur worden door de regering van een welvaarts-maatschappij meestal als entertainment beschouwd, terwijl net daarin de antwoorden op existentiële vragen liggen.
Het geeft structuur en betekenis aan onze leefwereld, als antidotum en een knisperende belofte van hoop in een kapotte tijd. Kunst prikkelt de creativiteit, stimuleert optimaal de verbeeldings-kracht en het inlevingsvermogen, verruimt de visie en splijt routineuze onverschilligheid. Dàt ontkennen of negeren is een typisch kapitalistische benadering.

Kunst en cultuur zijn niet louter essentieel voor een uiterst tolerante samenleving, maar vormen tevens de basis voor een florissant zakenleven, want innovatie vereist flexibele en creatieve geesten. Wanneer die ontbreken, verliest 
een maatschappij haar ruggengraat 
én kompas
.
De kunstensector – die het moeras aan de voeten voelt zuigen – gaat met passie in de aanval die voortvloeit uit het gevoel dat er iets verdedigd moet worden dat de moeite waard is. Maar leiden al die uitingen wel naar de kern van de zaak? Velen spreken hersenloos eenzelfde taal en voeren een discours met herkauwde argumenten, al te vaak vergiftigd door eigenbelang. Wie het laken te fel naar 
zich toe trekt, zal het doen scheuren...

In dit boek (De kracht van verbeelding) komen uitsluitend filosofen en kunstenaars aan het woord die geen betrokken partij zijn, vermits ze allemaal met elkaar gemeen hebben niet meer onder ons te zijn. Ze hebben geen belangen meer in het heden: wat ze zeggen, is bijgevolg onbaatzuchtig.

Om juiste inzichten te verwerven, is het vaak goed om terug te grijpen naar het verleden.
Tijd is een nuttige filter: wat na enkele decennia nog fris klinkt, kan niet anders dan waardevol zijn. De kunstgeschiedenis leert ons dat kunstenaars wel vaker hun visionair leiderschap hebben bewezen. 
Het zijn blikopeners die met elkaar in dialoog gaan.
Ze kennen één voor één de sensatie van de artistieke creatie. De gewaarwording dat je iets in de 
wereld brengt dat er nog niet was, 
dat je een idee zichtbaar maakt dat tevoren een vage hersenschim was die als een hinderlijke vlieg in je hoofd rond zoemde.
Ze hebben, elk voor zich, de creativiteit au sérieux genomen en gebruikt om hun leven op te tillen boven de grauwe alledaagsheid
Hun creativiteit deed meer dan ze zelf konden vermoeden: het heeft hen onsterfelijk gemaakt!
Hun inzichten werden reeds lang geleden geformuleerd, maar klinken opvallend spitant en eigentijds. Omdat essentie en waarheid geen houdbaarheidsdatum hebben. Nooit hebben zoveel beschouwingen over kunst meer rake inzichten opgeleverd.
Het volstaat om ze in een nieuwe context te plaatsen.

Carine Cuypers   
(voorwoord in het boek 
"De kracht van ver-beelding")